افسردگی

حس افسردگی حس شایعی است که شاید کمتر کسی آن را در دوران زندگی خود تجربه نکرده باشد. فراز و نشیبهای ناگریز زندگی گاهی تاثیرات قدرت مندی بر احساسات آدمی وارد میکند. اما جالب است بدانیم که این احساس را میتوان از جنبه مثبت نگریست چرا که حس افسردگی و درماندگی گاهی همانند تلنگری انسان را از خواب غفلت بیدار کرده و انگیزه ای برای ریشه یابی و رفع مشکل میگردد. این دیدگاه در افراد مثبت اندیش و پرانرژی بیشتر روی میدهد حتی گاهی بدون آنکه خود بدانند از یک ناکامی یا ناامیدی فرصتی برای رسیدن به موفقیت میسازند.

اما زمانی که این احساس تداوم یابد و فرد غرق در امواج پرتلاطم ناامیدی و درماندگی گردد و تلاشی برای رهایی یات درخواست کمک نداشته باشد احساس افسردگی گذرا تبدیل به اختلال افسردگی خواهد شد. در این حالت سایه احساسات ناخوشایند و غمگینی در امور روزمره گسترده شده و اکثر اوقات فرد را دربرمیگیرد. در این زمان اقدامات درمانی ضرورت پیدا میکند.

عوامل موثر درایجاد این بیماری بطور کلی به دو دسته عوامل جسمانی و عوامل روانی تقسیم می شوند. بهمین دلیل معمولا در اولین قدم مراجعه اختلالات جسمانی بیمار از قبیل کم خونی، اختلالات هورمونی، اختلالات کبدی و … بررسی میشوند. این بیماری خود را با علایمی مانند:احساس غم،تحریک پذیری،از دست دادن علاقه و لذت،اختلالات خواب ،خستگی و کاهش انرژی،تغییرات اشتها، بی قراری ،کندی در تفکر ، صحبت کردن وحرکات، احساس پوچی،اختلال تفکر و تمرکز و تصمیم گیری و مشکلات فیزیکی غیر قابل توجیه اختلالات اشتها،اختلالات خواب و… نشان می دهد

در طب رایج  درمانهای دارویی، درمانهای روانشناختی ،گاهی ترکیبی از این دو و در موارد  مقاومت درمانی استفاده از شوک الکتریکی انجام میشود.

اگر چه داروهای فوق در درمان موثرند ولی عوارضی  از قبیل اختلال عملکرد جنسی،اختلالات گوارشی، اختلالات خواب،اضطراب، سرگیجه تهوع و…که بسته به گروه دارویی متفاوت است ،سبب پذیرش کمتر بیماران و نارضایتی و نیز تاخیر در بهبودی میشود.

افسردگی از دیدگاه طب سنتی ایران اسباب، علامت و درمان  ویژه ی خود را دارد. معمولا در اولین قدم مراجعه بیمار ارزیابی کامل جسمانی توسط معاینه شرح حال و در صورت نیاز آزمایشات مرتبط انجام میشود. در اکثر موارد علت این بیماری نوعی اختلال مزاجی بنام اختلال سوداوی است. در این بیماران علاوه بر افسردگی و خلق گرفته علایمی از قبیل فکر و خیال زیاد (ترافیک ذهنی) و بخصوص افکار منفی، کاهش تمرکز ، وسواس فکری و عملی ایجاد شود. عوامل متعدد جسمانی و روانی در اختلال سوداوی موثر هستند.

گاهی این اختلال فقط منحصر به مغز و سیستم عصبی است اما در بیشتر موارد این اختلال گسترده شده و سایر اعضای بدن را هم درگیر میکند. درمان این بیماری با توجه به وضعیت زمینه ای، سن، جنس، شغل و مزاج بیمار و نیز وسعت اختلال مزاجی بیان شده متفاوت است.

اساس درمان در طب سنتی اصلاح مزاج و تقویت آن است؛ برای رسیدن به این هدف کنترل سبک زندگی بخصوص در حیطه تغذیه و خواب و بیداری اهمیت ویژه ای دارد. درمانهایی ساده و مرکب گیاهی و اقداماتی از قبیل ماساژ، بادکش، حجامت، فصد و زالو درمانی با توجه به ویژگیهای فردی مورد استفاده قرار میگیرند.

نکته بسیار مهم و قابل توجه در درمان افسردگی دقت به مصرف همزمان داروهای شیمیایی و گیاهی است.

چنانچه بیمار درحال مصرف داروی شیمیایی است بهیچ عنوان مصرف آن نباید بطور ناگهانی قطع شود و چنانچه تمایل به مصرف داروهای گیاهی دارد لازم است طبق نظر پزشک متخصص مربوطه این کار را انجام دهد. در بسیاری از موارد پزشک تصمیم میگیرد همزمان با داروی شیمیایی و بدون قطع کردن آن برنامه ریزی مناسبی برای اصلاح مزاج  ارائه دهد. در تمام مراحل درمان همواره بهترین شیوه انتخاب میگردد. گاهی لازم است این شیوه تلفیقی در درمان بیمار چند هفته تا چند ماه ادامه یابد تا امکان قطع علمی داروی شیمیایی  فراهم شده و درمان سنتی جایگزین گردد. توجه به این نکته مهم است که درمان کامل و موفقیت آمیز درمانی است که پس از قطع هر نوع دارو اعم از شیمیایی یا گیاهی سلامتی کامل برقرار بماند.

طبقه بندی بیماری‌های روانی:

۱. اختلالات خلقی: به نوعی از اختلالات روانی اطلاق می‌شود که با تجربه افسردگی یا شیدایی یا هر دوتعریف می‌شود.  اختلالات خلقی شامل دو رده اصلی افسردگی تک‌قطبی و اختلال دوقطبی هستند.

۲. اختلالات اضطرابی

۳. اختلالات روانپریشی (سایکوز )

یک وضعیت روانی غیرطبیعی‌ای است که بیانگر از دست رفتن توانایی تشخیص واقعیت از خیال است و اصلی‌ترین ویژگی آن قطع ارتباط مغز با دنیای واقعیات است. در این حالت بیمار دچار علایمی مانند توهم یا هذیان می شود. هذیان بیان غیرعمد درک نادرست از واقعیات و توهم دیدن یا شنیدن غیرعمد چیزی که اساساً نبوده و نیست میباشد.

علایم و نشانه‌ها

علایم اصلی که در جنون دیده می‌شود عبارتند از: هذیان، توهم، فقدان بینش، اختلال قضاوت، رفتار آشفته، گفتار آشفته

درمان بسته به علت جنون متفاوت است. در اکثر موارد بستری شدن لازم است. معمولا درمان شامل داروهای ضدجنون و مشاوره است.

سیر بهبودی و پاسخ به درمان به عواملی چون سن شروع، طول مدت بیماری درمان نشده، علایم همراه، جنسیت، تاهل و حمایت های اجتماعی بستگی دارد.

در صورت عدم درمان مناسب و کافی کاهش عملکرد شغلی، تحصیلی و اجتماعی روی داده و چنانچه درمان صورت نگیرد احتمال این عوارض بسیار بیشتر است. در وضعیت حاد احتمال آسیب زدن به خود و دیگران وجود دارد.

• اختلالات شبه جسمی
• اختلالات ناشی از مصرف مواد
• اختلالات خوردن
• اختلالات خواب

اختلالات خواب بر اساس طبقه بندی بین المللی به شش دسته اصلی تقسیم می شود که عبارتند از:

بی خوابی یا اینسومنیا

اختلالات ریتم چرخه خواب و بیداری

پرخوابی یا هایپرسومنیا

خواب پریشی یا پاراسومنیا

اختلالات حرکتی مرتبط با خواب

اختلالات تنفسی مرتبط با خواب

• اختلالات شخصیت
• اختلالات انطباقی انطباقی
• اختلالات روان تنی یا سوماتوفرم ( Somatoform disorder)، در این اختلالات بیمار با علائم جسمی به پزشک مراجعه می‌کند در حالی که در معاینه و آزمایشات اختلالی مشاهده نمی‌شود.
• کنترل تکانه
• اختلالات جنسی
• اختلالات شناختی شامل دلیریوم و اختلال عصبی شناختی ماژور و مینور که قبلاً با عنوان زوال عقل یا دمانس شناخته می‌شد است.

برای تشخیص این حالت مراجعه به پزشک و بررسی بیمار با استفاده از تست های مخصوص (بعنوان نمونه افسردگی بک) اهمیت دارد.

تست افسردگی بک شامل ۲۱ سوال است و هر سوال چهار گزینه دارد. ابتدا چهار گزینه هر سوال را با دقت بخوانید و هر گزینه ای که احساس شما را در هفته گذشته بهتر بیان می کند، انتخاب کنید. برای هر سوال فقط یک گزینه را انتخاب نمایید.

شیوه انجام تست افسردگی بک

پس از خواندن همه پرسش ها اعدادی که علامت زده اید را جمع کنید. عدد حاصل- عددی بین ۰ تا ۶۳ خواهد بود- نمره شما در آزمون افسردگی است. پس از تعیین نمره خود به جدولی که در انتهای سوالات آورده شده منِ غیرمنطقی ه و به کمک آن میزان افسردگی خودتان را تعیین کنید.

از این پرسشنامه می توانید به عنوان مقیاس بهبودی خودتان استفاده نمایید. برای این منظور در طول مطالعه کتاب، هر هفته یک بار این پرسشنامه را تکمیل و نتیجه را با نمره هفته قبل خود مقایسه کرده تا از روند بهبودی خودتان آگاهی پیدا کنید.

اجرای تست افسردگی بک

سوال ۱                            

۳	من آنقدر غمگین و بدبختم که دیگر تحملش را ندارم
۲	من همیشه غمگین  یا گرفته ام و نمی توانم خود را از این وضع خلا ص کنم
۱	من احساس غمگینی می کنم
۰	من احساس غمگینی نمی کنم

سوال ۲

۳	احساس می کنم که هیچ امیدی به آینده ندارم
۲	احساس می کنم که امیدی به آینده ندارم و اوضاع بهتر نخواهد شد
۱	نسبت به آینده احساس نا امیدی می کنم
۰	نسبت به آینده ناامیدی و دلسردی خاصی ندارم

سوال ۳

۳	احساس می کنم که یک فرد کاملا شکست خورده در همه امور هستم
۲	احساس می کنم که خیلی در زندگی شکست خورده ام
۱	من احساس می کنم که بیش از یک شخص متوسط در زندگی با شکست مواجه شده ام
۰	من خود را مثل یک شخص شکست خورده نمی دانم

سوال ۴

۳	از همه چیز ناراضی و دلزده ام
۲	این روزها هیچ احساس رضایتی ندارم
۱	دیگر مثل گذشته از اوضاع لذت نمی برم
۰	حالا هم مثل گذشته از زندگی رضایت دارم

سوال ۵

۳	همیشه احساس گناه می کنم
۲	بیشتر اوقات احساس گناه می کنم
۱	گاهی اوقات احساس گناه می کنم
۰	نسبت به مساله خاصی احساس گناه نمی کنم

سوال ۶

۳	احساس می کنم دارم مجازات می شوم
۲	انتظار دارم  که مجازات شوم
۱	احساس می کنم ممکن است مجازات شوم
۰	احساس نمی کنم که مورد مجازات قرار گیرم

 سوال ۷

۳	از خودم خیلی متنفرم
۲	از خودم بدم می آید
۱	از خودم مایوسم
۰	از خودم مایوس نیستم

 سوال ۸

۳	هر اتفاق بدی که روی بدهد خودم را مقصر می دانم
۲	همیشه خودم را به خاطر اشتباهاتم سرزنش می کنم
۱	به خاطر ضعفها و اشتباهاتم خود را مورد انتقاد می دانم
۰	احساس نمی کنم که از دیگران بدتر باشم

 سوال ۹

۳	اگر فرصتی به دست آورم، خودم را می کشم
۲	دوست دارم خودم را بکشم
۱	در فکر خودکشی هستم ولی آن را عملی نمی کنم
۰	اصلا در فکر خودکشی نیستم

 سوال ۱۰

۳	در گذشته می توانستم به راحتی گریه کنم، اما حالا حتی اگر بخواهم نمی توانم گریه کنم
۲	این روزها زیاد گریه می کنم
۱	این روزها بیشتر از گذشته گریه می کنم
۰	من بیش از حد معمول گریه نمی کنم

 سوال ۱۱

۳	در همه مواقع عصبانی و ناراحت هستم
۲	من بیشتر از مواقع عصبانی هستم
۱	بیش از گذشته زود رنج و برانگیخته شده ام
۰	در حال حاضر بیش از گذشته برانگیخته و عصبی نیستم

سوال ۱۲

۳	دیگر هیچ علاقه ای به دیگران ندارم
۲	بیشتر علاقه ای را که به دیگران داشتم، از دست داده ام
۱	نسبت به گذشته کمتر به دیگران علاقه مندم
۰	علاقه ام را نسبت به دیگران از دست نداده ام

 سوال ۱۳

۳	دیگر به هیچ وجه نمی توانم تصمیم بگیرم
۲	نسبت به گذشته با دشواری بیشتری تصمیم می گیرم
۱	در حال حاضر بیشتر از گذشته تصمیم گرفتن را به تعویق می اندازم
۰	حالا هم مثل گذشته می توانم تصمیم گیری کنم

سوال ۱۴

۳	من معتقدم که زشت به نظر می رسم
۲	فکر می کنم که اصلا ظاهر جذابی ندارم
۱	از این که پیر یا غیر جذاب به نظر می رسم نگرانم
۰	احساس نمی کنم که بدتر از گذشته به نظر برسم

 سوال ۱۵

۳	اصلا قادر به انجام کاری نیستم
۲	برای این که کاری را انجام بدهم، باید به خودم فشار زیادی بیاورم
۱	برای این که کاری را شروع کنم، بیشتر از گذشته نیاز به تلاش دارم
۰	می توانم به خوبی گذشته فعالیت کنم

 سوال ۱۶

۳	چندین ساعت زودتر از وقت معمول از خواب بیدار می شوم و نمی توانم مجددا بخوابم
۲	یکی دو ساعت زودتر از وقت معمول بیدار می شوم و به سختی می توانم دوباره به خواب بروم
۱	نمی توانم به خوبی گذسته بخوابم
۰	همانند گذشته می توانم بخوابم

 سوال ۱۷

۳	من خسته تر از آن هستم که بتوانم کاری انجام دهم و معمولا کاری انجام نمی دهم
۲	تقریبا از انجام هر کاری خسته می شوم
۱	زودتر از گذشته خسته می شوم
۰	بیش از حد معمول خسته نمی شوم

 سوال ۱۸

۳	علاقه ام را به امور جنسی به طور کامل از دست داده ام
۲	در حال حاضر علاقه ام به امور جنسی خیلی کمتر از گذشته است
۱	در حال حاضر کمتر از گذشته به امور جنسی علاقه دارم
۰	تمایلات جنسی من بدتر از حد معمول نیست

 سوال ۱۹

۳	من به قدری در مورد دردهای جسمانی خود نگرانم که نمی توانم به هیچ چیز دیگر فکر کنم
۲	درباره  مسایل جسمانی مانند درد و ناراحتی خود نگرانم و به سختی می توانم به چیز دیگری فکر کنم
۱	درباره دردهای جسمانی، سوء هاضمه و یا یبوست خود نگرانم
۰	درباره سلامتی خود نگرانی چندانی ندارم

 سوال ۲۰

۳	دیگر اصلا اشتها ندارم
۲	اشتهایم خیلی کم شده است
۱	اشتهایم به خوبی گذشته نیست
۰	اشتهای من مانند گذشته در حد معمول است

 سوال ۲۱

۳	وزنم بیش از ۵/۷ کیلو کم شده است
۲	وزنم بیش از ۵ کیلو کم شده است
۱	وزنم بیش از ۵/۲ کیلو کم شده است
۰	اخیرا وزنم کاهش چندانی نداشته است

پس از آن که نمره خود را به دست آوردید، به جدول زیر مراجعه کرده و مشخص کنید که نمره شما در کدام سطر جدول قرار می گیرد و با توجه به آن میزان افسردگی خود را تعیین نمایید (مثلا اگر نمره شما در پرسشنامه۱۰ شده باشد، بنابراین به افسردگی خفیف مبتلا هستید).

جدول تعیین درجه افسردگی بر اساس نمره  به دست آمده در آزمون افسردگی بک

درجه افسردگی	نمره
عدم افسردگی	۹-۰
افسردگی خفیف	۲۰-۱۰
افسردگی متوسط	۳۱-۲۱
افسردگی شدید	۴۰-۳۱
افسردگی  بسیار شدید	۶۳-۴۱

روش های درمانی متفاوتی برای درمان افسردگی وجود دارد. در صورتی که شدت افسردگی شما در تست افسردگی بک شدید و بسیار شدید بود بهتر است از روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. اما در صورتی که شدت افسردگی شما خفیف تا متوسط بود می توانید با انجام راه کارهای معرفی شده در مقاله روش های درمان افسردگی و کتاب غلبه بر افسردگی، مشکل خود را درمان کنید. اما در صورتی که پس از انجام راه کارهای توصیه شده میزان افسردگی شما کاهش پیدا نکرد بهتر است از دکتر روانشناس برای حل مشکل خود کمک بگیرید.